Als kind noemde mijn broer een bepaald vetplantje in de huiskamer ‘het enge plantje’. Voor mijn moeder totale lariekoek, maar ik begreep het precies. Dat plantje gaf mij op de een of andere manier ook een onbehaaglijk gevoel. Inmiddels kan ik dat gevoel, dat de kop opsteekt bij het zien van bepaalde regelmatige patronen met kleine gaatjes of uitstulpingen, zoals bij dat plantje, duiden als trypofobie.

Angst voor gaatjes: Trypofobie

Ik weet: het is een irreële angst. Of walging is misschien het juiste woord. Wonderlijk genoeg heb ik dat niet snel. Mijn maag draait niet om van poep, plas of andere viezigheid en ik mag graag een bloederige operatie op televisie kijken. Pas wanneer er een huidtransplantatie aan te pas komt, gaan mijn haren recht overeind staan. Want daar zijn ze weer, die gaatjes.

Bedankt, Youtube!

Met dank aan internet weet ik sinds een tijdje dat mijn broer en ik niet de enigen zijn. Sterker nog, zo’n 15% van de mensen schijnt er last van te hebben. Op Youtube kun je video’s vinden met series van al dan niet gemanipuleerde afbeeldingen die je laten gruwelen als jij dit ook hebt.

Herken je het niet, dan vraag je je bij het zien van deze video’s waarschijnlijk af waar ik het in vredesnaam over heb. Maar wat voor jou gewoon een honingraat, een spons, een geklutst eitje of een lotusbloem is, geeft mij letterlijk een misselijk gevoel. Sinds mijn man en kinderen weten dat ik hier last van heb, vinden ze het heel grappig om me nu regelmatig dit soort ‘fijne’ video’s en plaatjes toe te sturen. Bedankt hoor!

Trypo … wat?

Trypofobie is afkomstig van het Griekse ‘trypo’, dat zoiets betekent als het boren van gaten, en van ‘fobie’, Grieks voor vrees. Het is geen officiële medisch vastgestelde angststoornis. Het is dus niet beschreven in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM). Om daarvoor in aanmerking te komen moet een angst een significante impact op het leven hebben.

In mijn geval valt er prima mee te leven en is dat dus ook echt niet nodig. Toch zijn er mensen bij wie dit wel een groot probleem is, en die letterlijk over hun nek gaan bij het zien van dit soort patronen. Ik kan mij voorstellen dat zij bepaalde situaties gaan vermijden. Hoewel het fenomeen de afgelopen jaren duidelijk is aangewakkerd door video’s en extra afschrikwekkend gemanipuleerde foto’s op internet, zijn er duizenden mensen zoals ikzelf die deze irrationele angst al ervoeren voor we er op internet van hoorden.

Wat zegt de wetenschap?

Arnold Wilkins en Geoff Cole deden voor het eerst onderzoek naar trypofobie in 2013. Uit dit onderzoek blijkt dat de patronen waar mensen met trypofobie heftig op reageren, vooral bestaan uit afbeeldingen met sterke visuele contrasten en veel detail. In de natuur komt een dergelijk patroon vaak voor bij gevaarlijke dieren. Daaruit leiden zij af, dat het een natuurlijke, evolutionair bepaalde biologische reactie is en geen aangeleerde angst.

In het dagelijks leven krijg je als mens zoveel indrukken, dat je brein in staat is om in een fractie van een seconde, zonder dat je het zelf door hebt, in te schatten of een situatie gevaarlijk is of niet. Omdat asymmetrische clusters van gaatjes in de natuur vaak voorkomen bij gevaarlijke of giftige dieren, beoordeelt je brein dat soort patronen, ook in ongevaarlijke context, dus al snel onbewust als gevaarlijk. En reageert daarop met angst of walging.

Eigenlijk volkomen logisch dus. Bovendien hebben veel wonden of ziektes ook symptomen met een bepaald gaatjespatroon en waarvan het dus ook normaal is dat je die als mens van nature probeert te vermijden. Zoals wanneer parasieten onder je huid nestelen (ieuw!). Hiervan zijn trouwens ook vreselijke filmpjes, alleen kijken op eigen risico!

Wat kun je er aan doen?

Zo lang trypofobie niet je leven beheerst, hoef je er niet zoveel aan te doen. Vermijd filmpjes of afbeeldingen op het internet en waarschijnlijk red je het dan wel. Als de fobie extreme vormen aanneemt en je leven gaat beheersen, dan is het tijd om professionele hulp te zoeken.

Net als bij andere fobieën, zoals straatvrees of vliegangst, bestaan er diverse mogelijkheden voor behandeling. Denk dan bijvoorbeeld aan cognitieve therapie, waarbij je word geholpen om anders te leren denken, of aan exposuretherapie. Daarbij word je in heel kleine, veilige stapjes steeds verder geconfronteerd met het onderwerp van je angst, waardoor een soort gewenning optreedt en de angst afneemt.

Deze blog is voor het eerst in 2018 online verschenen als gastblog geschreven door Ilona. De bloginhoud is geüpdate en opnieuw online geplaatst 4 februari 2023.