‘The Push’: zou jij iemand vermoorden?
Of ik iemand van het leven zou kunnen beroven? Vanochtend zou ik nog vastberaden antwoorden: “Nooit!” Maar na het bekijken van de nieuwe Netflix-special The Push durf ik dat niet met 100% stelligheid meer te zeggen.
De Britse illusionist Derren Brown bedacht een grootschalig experiment om te testen hoe ver mensen zouden gaan onder sociale druk. En dat is verbazingwekkend ver…
Inhoudsopgave
Sociaal experiment ‘The Push’
Bij een groep willen horen zit in het DNA van de mens. Onder groepsdruk of druk van een autoriteit doen we soms dingen die niet logisch zijn of waar we zelf niet helemaal achter staan. In extreme situaties zoals oorlogen blijken mensen de meest vreselijke dingen te doen, omdat iemand anders had gezegd dat het moest. Dat is het uitgangspunt van de special van Derren Brown op Netflix. Zijn zorgvuldig uitgekozen proefpersoon komt na een bizarre avond voor de keuze te staan: duw ik iemand van het gebouw af of doe ik het niet?
De avond tot aan dat moment is door de crew van Derren Brown volledig in scène gezet. De nietsvermoedende proefpersoon – een doodnormale kerel met prima moreel besef – komt binnen, en is vervolgens overgeleverd aan een zorgvuldig script, uitgevoerd door een groep van ruim 70 acteurs en met ongelooflijke special effects. Alle gebeurtenissen die avond hebben maar één doel, namelijk de proefpersoon in de juiste state-of-mind krijgen voor ‘de moord’. Diverse psychologische trucs worden op hem losgelaten en hoewel hij zichtbaar worstelt met zijn eigen gevoel van goed en kwaad, gaat hij verder dan hij eigenlijk wil.
Controversieel
The Push roept veel reacties op. ‘Kan’ dit schokkende experiment eigenlijk wel? Is het niet een extreem doorgevoerde vorm van reality-televisie? Is er voldoende nagedacht over de langetermijngevolgen voor de deelnemers aan de show? Die moeten dit stempel voor de rest van hun leven met zich meedragen. Zelf zie ik het vooral als een eyeopener. Ik denk dat de gemengde reacties veel te maken hebben met de ongemakkelijke waarheid dat het ieder van ons had kunnen overkomen.
The Milgram Experiment
Derren Brown is niet de eerste die bewijst dat mensen ver over hun eigen morele grenzen gaan onder sociale druk. In de jaren zestig voerde Stanley Milgram aan de Yale universiteit een wereldberoemd én berucht experiment uit. Nietsvermoedende proefpersonen dachten mee te doen aan een geheugenstudie. Hen werd verteld dat ze de invloed van straf op lerend vermogen onderzochten. In werkelijkheid onderzocht Milgram de bereidheid van mensen om een ander pijn te doen onder druk van autoriteit.
De proefpersonen kregen de rol van leraar, acteurs speelden de rol van leerling. Wanneer de leerling een fout antwoord gaf, moest de leraar een elektrische schok toedienen. De proefpersoon aan het experiment was in de rol van leraar in de veronderstelling dat hij een echte schok gaf. In werkelijkheid werden er geen schokken gegeven. De reacties van de leerlingen waren in scène gezet. Bij elk fout antwoord werd het voltage van de schok opgeschroefd en werden de pijnkreten van de leerling heftiger. De proefpersonen werden niet gedwongen, anders dan door een autoriteit in de vorm van de onderzoeksleider die aangaf wat ze moesten doen. In tegenstelling tot wat je zou verwachten, bleken alle proefpersonen onder sociale druk bereid zware schokken toe te dienen en bereikte 65% van hen zelfs het maximum voltage.
Wie is Derren Brown?
Derren Brown is een illusionist/mentalist uit Groot-Brittanië. Hij is bekend om zijn entertainende shows waarin hij gedachten leest, mensen manipuleert en spectaculaire stunts uitvoert. Hij voorspelde de winnende lottogetallen en speelde live op televisie Russische roulette. Derren legt graag uit hoe zijn acts werken en welke psychologische trucs hij daarbij gebruikt. Hij is een overtuigd atheïst. Derren maakt er een sport van om aan te tonen dat paranormale gaven niet bestaan, en dat mediums dezelfde technieken gebruiken als illusionisten.
Doet ‘ie het of doet ‘ie het niet?
Over de afloop van het experiment verklap ik liever niet te veel, maar ik zou iedereen aanraden om het zelf te bekijken. Al is het maar om je weer even bewust te zijn van de schokkende rekbaarheid van het begrip ‘vrije wil’ en het bestaan van psychologische mechanismen, die ervoor zorgen dat je niet altijd doet wat je eigen gevoel je ingeeft.
Gerelateerde artikels:
